Patricia Brennan Leci do gwiazd

ROBERT KOZUBAL
8 minut temu
7 minut(y) czytania

„Świat jazzu może utknąć w walce między głową a sercem, ale rzadko można znaleźć improwizatorkę takĄ, jak Patricia Brennan, której muzyka wydaje się istnieć poza ciałem”.

Giovanni Russonello - The New York Times

Inspiracja Albumu: Symetria w Chaosie Kosmosu

Nocne niebo od zawsze pociągało Patricię Brennan tajemnicą tego, co kryje się poza nim. Wśród bezmiaru gwiazd dostrzegała fascynującą równowagę i symetrię – esencję porządku wyłaniającego się z kosmicznego chaosu. Te wzory konstelacji wzmogły jej ciekawość, skłaniając do zbadania, w jaki sposób ich niebiańskie, geometryczne formy można przełożyć na język muzyczny. No i przełożyła. Tak powstał album "Of the Near and Far". Bardzo czekałem na tę płytę, bo jej poprzednia była natchniona i absolutnie przewyższyła wszystko, co usłyszałem w 2024 roku. Patricia Brennan niedawno została ogłoszona zwyciężczynią w kategorii "Wibrafonista Roku" w 73. corocznym plebiscycie krytyków DownBeat (2025) - co dla wielu oznacza, że według krytyków tego ważnego jazzowego tytułu jest obecnie najlepszą wibrafonistką na świecie.

Już przy okazji premiery swojej poprzedniej płyty, "Breaking Stretch", Patricia Brennan anonsowała, że motyw kosmosu i astronomii jest dla niej kluczowy i nierozerwalnie związany z jej metodą kompozytorską. W wywiadzie dla PostGenre na pytanie o utwory takie jak „Five Suns” i „Earendel”, artystka odpowiedziała: „Fascynuje mnie astronomia. Dla mnie konstelacje i wszystkie ich aspekty wiążą się z podejściem matematycznym – czerpię inspirację również z kształtów – co znajduje odzwierciedlenie w mojej twórczości.”

Metoda Kompozytorska: konstelacja Koła Kwintowego

Latem 2024 roku wypracowałam sposób, który pozwolił mi zebrać dane dotyczące wysokości dźwięków oraz wartości liczbowe bezpośrednio z konstelacji. Nałożyłam kształty konstelacji na koło kwintowe. Koło kwintowe jest symetryczną strukturą, która porządkuje wysokości dźwięków w sekwencji, demonstrując relacje między tonacjami. Zaintrygowało mnie, czy symetria kosmicznych wzorów może przełożyć się na symetrię muzyczną – harmoniczną lub melodyczną – mówi Brennan.

"Ten album powstał z moich prób przełożenia kształtu konstelacji na treść muzyczną; z bardzo naukowego i intelektualnego punktu widzenia. Pomysł na ten album zrodził się z mojej własnej ciekawości, czy symetrię, którą widać na niebie, da się jakoś przełożyć na muzykę. I rzeczywiście, przełożyły się. Właściwie wiele zbiorów dźwięków, które otrzymałem, miało sens. Czasami były bardzo tonalne lub w inny sposób miały ze sobą bardzo interesującą relację" – wyjaśnia artystka, podkreślając fundament swojej metody opartej na danych.

Zebrany w ten sposób materiał stał się surowcem dla jej procesu kompozytorskiego. Większość utworów na płycie opiera się całkowicie na tych danych, a każda kompozycja czerpie z unikalnych wzorów gwiazd. Artystka zagłębiła się także w mitologię związaną z każdą konstelacją – niektóre dobrze znane, inne mniej, ale wszystkie bogate w historię i inspirację.

Ponieważ prace nad płytą trwały latem, naturalnie przyciągały ją konstelacje otaczające Trójkąt Letni, które często obserwowała przez teleskop.

Warto zauważyć, że podobne, matematyczne podejście do kompozycji, w której dane spoza świata muzyki służą jako strukturalny „zapłon” dla improwizacji, nie jest obce współczesnemu jazzowi. Latem tego roku mój ulubiony trębacz Dan Rosenboom wydał album „Coordinates”, którego koncepcja również opierała się na przekładaniu danych na muzykę, choć w inny sposób. W skrócie wyglądało to tak:

Wybór Punktów Startowych: Rosenboom wybrał losowe współrzędne geograficzne, potraktował je jako punkty startowe dla kolejnych tematów.
Rządzenie Kompozycją: Każdy zestaw liczb rządził rytmem, metrum lub charakterem danej kompozycji.
Improwizacja: Ta zabawa formą stworzyła naturalny bodziec do improwizacji i poszukiwania nieznanych brzmień.

Choć Rosenboom czerpie z geometrii Ziemi, a Brennan z geometrii nieba, oba te projekty łączy dążenie do wykorzystania symetrycznych struktur – czy to geograficznych, czy astronomicznych – do stworzenia unikalnej, rygorystycznej, ale jednocześnie otwartej ramy dla swobodnej, jazzowej improwizacji.

Kim jest Patricia Brennan?

Meksykańska wibrafonistka, marimbistka, improwizatorka i kompozytorka Patricia Brennan jest „powszechnie uznawana za jedną z nowszych liderek tego instrumentu” – jak zauważył The New York City Jazz Record. Jej pozycja jest niepodważalna w najważniejszych rankingach branżowych ale w Europie nie należy do rozpoznawalnych muzyczek. Warto więc tym, którzy cenią zdaniem specjalistów wspomnieć, że Brennan:

Zdobyła nagrodę "Wschodzącej Gwiazdy Wibrafonu" w plebiscycie krytyków magazynu DownBeat w edycjach 70. (2022) i 72. (2024).
Została umieszczona na 4. miejscu w rankingu najlepszych wibrafonistów w edycjach 71. (2023) i 72. (2024) w tym samym plebiscycie krytyków.
Niedawno została ogłoszona zwyciężczynią w kategorii "Wibrafonista Roku" w 73. corocznym plebiscycie krytyków DownBeat (2025) - co dla wielu oznacza, że według krytyków tego tytułu jest obecnie najlepszą wibrafonistką na świecie

Patricia Brennan odziedziczyła głęboką miłość i uznanie dla tradycji muzycznej po obojgu rodzicach, dorastając w bogatej muzycznie atmosferze swojego rodzinnego Portu Veracruz w Meksyku. Muzyką zajęła się w wieku zaledwie 4 lat, grając na perkusji latynoskiej do płyt salsy razem z ojcem, a także słuchając płyt Jimiego Hendriksa i Led Zeppelin z matką. Mniej więcej w tym samym wieku zaczęła też grać na fortepianie, pod wpływem swojej babci, która była pianistką. Warto zaznaczyć, że Patricia Brennan mieszka w USA od ponad 20 lat, co miało ogromny wpływ na ukształtowanie jej dojrzałego stylu artystycznego.

Brennan gra Kosmos

Pięć konstelacji odtworzonych na tej płycie to: Antlia (Pompa Powietrzna), Wodnik , Andromeda, Lyra (Lira) i Orzeł. Na płycie znalazła się również kompozycja „When You Stare Into The Abyss” (Kiedy patrzysz w otchłań), inspirowana samą esencją tego dzieła, a nie konkretną konstelacją.

W ramach procesu kompozycji powstały także dwie partytury graficzne: „Citlalli I” i „Citlalli II”. Podczas nagrania zespół improwizował wersję każdej partytury, a materiał ten został wykorzystany do stworzenia utworu „Citlalli”.

Zachwyca mnie matematyczne, strukturalne, bardzo konkretne podejście Patricii Brennan do swoich kompozycji. Utwór „Andromeda” jest bezpośrednim przełożeniem osobistych obserwacji astronomicznych na formę muzyczną, odzwierciedlającą kształt pobliskiej galaktyki. „Najpierw zebrałam mnóstwo pomysłów wynikających z umiejscowienia konstelacji. Zbadałam je i wykorzystałam, jak tylko mogłam. Ostatecznie skleiłem je w całość, która odzwierciedla kształt galaktyki Andromedy” – mówi Brennan. Inspiracją zrodziła się z osobistego, głębokiego doświadczenia: „Tego lata pojechałam z teleskopem do Connecticut i Maine, żeby uciec od blasku, który wytwarza Nowy Jork. I po raz pierwszy naprawdę wyraźnie dostrzegłam Andromedę. To było niesamowite, bo wyraźnie – i nie używam superwymyślnego teleskopu – widać gaz. Wygląda jak dym. Utwór odzwierciedla więc spiralny kształt Andromedy melodią w wibracjach przechodzących do instrumentów smyczkowych, a nawet w sposobie, w jaki akordy zmieniają ruch. Utwór jest niezwykle trudny do opanowania.”

To jeden z najlepszych utworów jazzowych, jakie kiedykolwiek słyszałem. Zaczynają go rwane dźwięki smyków, które nagle przechodzą w powtarzalną ostrą sekwencję. Kiedy gitara elektryczna buduje na jej tle ulatujące w niebo struktury improwizowane, zaczyna czaić się wibrafon, aż przechodzi w ekstazę, superszybkie pasaże wsparte dźwiękami elektroniki. Kiedy wygląda na to, że kawałek osiągnął apogeum, cały zespół przechodzi w zbiorową orgię dźwięku, jak w początkach scenicznej działalności Pharoaha Saundersa. Niezwykła, wręcz fizyczna ekstaza.

Z kolei inny utwór „Lyra” stanowi wyjątkowy przykład narracyjnego podejścia w kompozycji. Konstelacja Liry (Lyra) zainspirowała Brennan do sięgnięcia po operę „La favola d'Orfeo” Claudia Monteverdiego. Jak wyjaśnia: „Pisząc «Lyrę», pomyślałam o strukturze operowej. Zaczyna się więc pięknym intro z udziałem Milesa [Okazakiego], które odzwierciedla początek opery Monteverdiego, gdzie Orfeusz i Eurydyka są razem i biorą ślub. «Lyra» przechodzi następnie w duet fortepianowy, który odtwarza początek nocy w operze. Następnie rozpoczyna się kolejny akt, gdy wchodzi cały zespół. «Lyra» kompozycyjnie różniła się trochę od pozostałych utworów na albumie, ponieważ bardziej kierowałam się operą. Uwielbiam operę. Dla mnie jest bardzo wizualna muzycznie. Można zamknąć oczy i – czytając jak książkę – wyobrazić sobie scenerię, nawet jeśli słyszy się tylko muzykę, a nie widzi przedstawienie. Chciałam, żeby «Lyra» również zawierała ten aspekt.”

Instrumentarium na płycie odwzorowuje różnorodne inspiracje Brennan – od muzyki klasycznej i nowej, po jazz i rock alternatywny. Zespół składa się z jazzowego kwintetu (fortepian, bas, perkusja, gitara i wibrafon), standardowego kwartetu smyczkowego plus muzyka elektronicznego (Arktureye - Noel Brennan, prywatnie mąż Patricii).

Role instrumentów są również istotnym punktem wizji Brennan. Artystka otwarcie kwestionuje tradycyjne podziały, stawiając na zaskakujące funkcje poszczególnych muzyków i ich instrumentów: „Idea zabawy z oczekiwaniami dotyczącymi ról instrumentów jest kluczowa dla obu moich ostatnich projektów. Są pewne rzeczy, których zgodne z tradycją, oczekuje się od wszystkich instrumentalistów w kontekście muzycznym. Chcę kwestionować te koncepcję i zmieniać rolę instrumentów. Podobnie jak w przypadku moich poprzednich albumów, tak i na ostatnim, starałam się podważyć konwencjonalne oczekiwania dotyczące roli poszczególnych instrumentów i poszerzyć ich paletę brzmieniową. Na przykład instrumenty smyczkowe mogą pełnić tradycyjną rolę melodyczną lub też mogą pełnić rolę teksturalną, tworząc warstwy dźwiękowe. Ostatecznie możliwości brzmieniowe zespołu są kształtowane przez potrzeby każdej kompozycji i moją ogólną wizję tego projektu."

Elementy elektroniczne pełnią funkcje od subtelnych tekstur po kluczowy element narracyjny, jak w utworze „Citlalli”. Instrumenty smyczkowe mogą pełnić zarówno tradycyjną rolę melodyczną, jak i czysto teksturalną, tworząc warstwy dźwiękowe. Ostatecznie, możliwości brzmieniowe zespołu są kształtowane przez potrzeby każdej kompozycji i jej ogólną wizję projektu.

Słuchając tej muzyki, zachęcam Państwa, abyście uwolnili wyobraźnię i patrzyli nie tylko do wewnątrz siebie i w górę, w stronę nieba, ale także poszukiwali światła nadziei pośród ciemności otchłani - powiada Brennan.

WESPRZYJ NiezależnĄ TWÓRCZOŚĆ:

Jeśli, podobnie jak my, cenisz płyty, które w tak bezkompromisowy sposób eksplorują granice gatunku – od astronomii i matematyki po wibrafonową awangardę – i odwagę artystów decydujących się kroczyć własną, niełatwą drogą, jak Patricia Brennan, wesprzyj naszą pracę!

Jazzda.net to przestrzeń tworzona z pasją i dla pasji. Każda symboliczna wpłata na kawę ☕ pozwala nam docierać do tak wybitnych, niezależnych twórców i poświęcać czas na tworzenie tekstów dla was.

👉 Postaw nam kawę, by kolejne recenzje kosmicznego jazzu ujrzały światło dzienne: https://buycoffee.to/jazzda.net

PATRICIA BRENNAN "Of the Near and Far"

Nagranie Brooklyn, 12 maja 2025 r.

SKŁAD ZESPOŁU:

Modney – skrzypce

Pala Garcia – skrzypce

Kyle Armbrust – altówka

Michael Nicolas – wiolonczela

Sylvie Courvoisier – fortepian

Miles Okazaki – gitara

Kim Cass – bas

John Hollenbeck – perkusja i instrumenty perkusyjne

Arktureye – elektronika

Patricia Brennan – wibrafon z elektroniką, marimba

Eli Greenhoe – dyrygent

Wszystkie kompozycje: Patricia Brennan

Produkcja: David Breskin

Nagranie: Chris Allen, 8 i 9 grudnia 2024 r., Sear Sound, Nowy Jork, NY

Miks: Owen Mulholland w 35th Street Studio, Nowy Jork, NY

Mastering: Scott Hull w Masterdisk, Peekskill, NY

Szeroka Paleta Współpracy: Gdzie Słychać Patricię Brennan?

Patricia Brennan jest jedną z najbardziej rozchwytywanych instrumentalistek i improwizatorek na współczesnej scenie muzycznej, występując i nagrywając w wielu prestiżowych składach i projektach:

Duże Zespoły i Big Bandy:
- Nominowany do nagrody Grammy zespół John Hollenbeck Large Ensemble.
- Zespół Michaela Formanka Kolossus.
- Nagrodzony Grammy zespół Arturo O'Farrill Afro Latin Jazz Big Band.
Zespoły kierowane przez innych liderów:
- Zespół Matta Mitchella Phalanx Ambassadors.
- Zespół Mary Halvorson Amaryllis.
Współpraca z Vijayem Iyerem:
- Członkini zespołu Blind Spot z pisarzem Teju Cole'em.
- Występy w projekcie dużego zespołu Iyera Open City.
- Udział w mniejszych zespołach u boku uznanych muzyków, takich jak basista Reggie Workman i trębacz Wadada Leo Smith.
Własne Projekty i Duety:
- Solowy projekt MAQUISHTI.
- MOCH – duet z perkusistą, perkusistą i turntablistą Noelem Brennanem (Arktureye).
- MORE TOUCH – kwartet z Mauricio Herrerą na perkusji, Marcusem Gilmore’em na perkusji i Kim Cass na basie.
- PATRICIA BRENNAN SEPTET – w składzie z sekcją rytmiczną More Touch, a dodatkowo Adamem O’Farrillem na trąbce, Jonem Irabagonem na saksofonie altowym i sopranowym oraz Markiem Shimem na saksofonie tenorowym.
- TALAMANTI – duet fortepianowo-perkusyjny z pianistką Sylvie Courvoisier.